Lungepoliklinikk

Tuberkulose

Tuberkulose er ein infeksjonssjukdom forårsaka av ein bakterie. Sjukdommen smittast normalt via lufta, oftast ved at sjuke hostar og at dropar med bakteriar blir pusta inn av friske. Ein reknar med at ein tredjedel av verdens befolkning er smitta, men bare ein brøkdel blir sjuke i løpet av livet. I dag kan så godt som alle tuberkulosesjuke kurerast med antibiotika. I Noreg er utgreiing, behandling og kontroll av tuberkulose gratis.

Innleiing

For hundre år sidan var det veldig høy dødelegheit av tuberkulose i Noreg. Dødelegheita gjekk dramatisk ned etter innføring av moderne smittevernarbeid. I Noreg har vi ein eigen Tuberkuloseforskrift og Tuberkuloseveiledar som regulera rutineundersøkingar av følgande folkegrupper:

I følge tuberkulosekontrollforskriftens § 3-1 har følgande personar plikt til å gjennomgå tuberkuloseundersøking:

Personar frå land med høg førekomst av tuberkulose som skal opphalde seg meir enn tre månader i Noreg. Alle flyktningar og asylsøkarar. Asylsøkarar skal undersøkas innan 2 veker etter åtkomst. Ørvig innvandrarar skal undersøkast så snart som mogleg, helst innan 4 veker etter åtkomst.
Personar som i løpet av dei siste tre åra har oppheldt seg minst tre månadar i land med høg førekomst av tuberkulose, og som skal jobbe med barn, pleietrengande eller sjuke. Det er arbeidsgivar si plikt å sørge for at undersøkinga er utført før tiltredelse. Dette gjeld også studentar, hospitantar og au pairar.
Andre som har vært utsatt for tuberkulosesmitte. Dette punktet opnar for pliktig undersøking ved rettkomen mistanke i andre tilfelle enn dei som er nemne over.

Personar kan bli anbefalt tuberkuloseundersøking sjølv om dei ikkje omfattast av forskrifta.

Røntgenbilde av lungene og blodprøven IGRA (immunologisk test med tanke på smitte) er hovudinstrumenta i kontrollarbeidet. Nokon av dei smitta som ikkje er sjuke, vil kunne få tilbod om førebuande behandling viss risikofaktorar er til stade.

I tillegg skal alle som mistenkast å vere sjuk av tuberkulose tilvisast som akutt hjelp til sjukehus.

Denne videoen er også tilgjengeleg i engelsk versjon, og i mange ulike språk. This movie is available in english and many other languages.

Følgande symptom reknast som klassisk for lungetuberkulose

Langvarig hoste (meir enn tre veker), etter kvart med oppspytt
Vekttap
Nedsett allmenntilstand
Feber
Nattsveitte

Sjeldnare symptom er

Brystsmerter
Tungpust
Blodtilblanda oppspytt

Tilvising og vurdering

Utgreiing

Det er eit mål å holde førekomsten av smitte i befolkninga på så lågt nivå som mogleg. For å kartlegge smitteførekomst utførast rutineundersøkingar av spesielle grupper i befolkninga. Finn ein latent tuberkulose og samtidig forhold som disponerer for aktivering av sjukdommen, kan det gis førebuande behandling. Eksempelvis skal leddgiktpasientar som får behandling med medisinar som svekker immunforsvaret gis førebuande behandling mot tuberkulose – for å hindre aktivering av infeksjonen under den immunsupprimmerande behandlinga (behandling som svekker immunforsvaret).

Utreiing utførast med to siktemål:

Kartlegge smitta for å kunne gi disponerte førebuande behandling.
Identifisere pasient med aktiv tuberkuløs sjukdom slik at disse kan behandlas før de smitter andre.

Blodprøvar - IGRA

IGRA (interferon gamma release assay) er ein blodprøve som kan påvise at pasienten er smitta med tuberkulose. Prøven aleine kan ikkje sei om det er aktiv tuberkuløs sjukdom og blir derfor oftast brukt i rutineundersøkingar. Tuberkulinprøving, IGRA og ventrikkelaspirasjon er spesielt nyttig ved utreiing hos barn.

Luftvegsprøvar ( Indusert sputum og lignande)

Ekspektoratprøvar

Ved aktiv tuberkuløs lungebetennelse vil vi kunne finne bakteriar i det (ekspektoratet) som hostast opp. Dette blir gjort tre påfølgjande dagar, om morgonen før frukost. Ved å studere ekspektoratet i mikroskop (gjort i løpet av 1-2 dagar) eller ved legge ekspektoratet til dyrking i seks veker kan vi identifisere tuberkulosebakteriar.

Utgreiing av tuberkulose i andre organ gjerast gjerne ved meir spesialisert undersøking under innlegging.

Det er viktig at pasienten forstår informasjonen som blir gitt. Dersom pasienten ikkje snakkar norsk/engelsk, bruker vi tolk.

Indusert sputum

For barn over 10-12 år og vaksne.

Indusert sputum tas når pasientar ikkje klarar å gi ekspektorat prøve ved hosting. Indusert sputum betyr at pasienten inhalerer saltvatn for å fukte og irritere slimhinnene, slik at hoste framkallast. Dette blir gjort tre påfølgjande dagar, om morgonen før frukost. Dette løyser slim i bronkiane. Formålet er å få opp slim frå nedre luftveger, som vi undersøker for bakteriar.

Undersøkinga tek frå ti til femten minutt. Undersøkinga gir ikkje ubehag eller biverknadar i ettertid. Den kan føre til økt hosterefleks ei stund etterpå.

Etter at undersøkinga er over kan pasienten reise heim. Det tar opp til åtte veker før vi har det endelige svaret.

Ventrikkelaspirat

For barn under 10-12 år, og som ikkje klarer å gi ein god ekspektoratprøve ved indusert sputum.

Ved denne undersøkinga gir man barnet noko å slappe av på, og førar ei sonde ned i magesekken. Derfrå hentast mageinnhald, som man sendar til dyrking. Dette blir gjort tre påfølgjande dagar, om morgonen før frukost.

Undersøkinga tek ca 1 time.

Bronkialskyljevæske

Hos pasientar som ikkje klarar å gi ein god ekspektoratprøve, heller ikkje med indusert sputum, kan det vere nødvendig med en bronkialskyljeprøve (bronkioalveolær lavage) etter installasjon av fysiologisk saltvatn gjennom bronkoskop. Minst 5 ml væske samlast i steril behaldar.

Andre mikrobiologisk undersøkingar (puss, urin, pleuravæske ol)

Se kap 8.3.3 i TB veiledar. Prøvane skal ikkje tilsettast nokon form for konserveringsmiddel. Steril, tett eingongs plastikkbehaldar skal nyttast.

Behandling

I likskap med andre bakteriar blir tuberkulosebakteriane påverka av antibiotika. Men sidan tuberkulosebakteriar har spesielle eigenskapar – dei muterer hyppig og formeira seg langsamt – må man behandla med fleire typar antibiotika samtidig og over lengre tid enn det som er vanleg for andre bakteriar.

Medikamentell behandling av tuberkulose kan kurere pasientar raskt og effektivt for sjukdommen, hindre moglegheita for å bli sjuk igjen eller hindre at bakteriar utviklar motstandsdyktigheit og dermed hindrar spreiing av sjukdom. Det er viktig at behandling startast med en riktig kombinasjon av medikament.

Spesialist i lungemedisin, infeksjonsmedisin eller barnelege har ansvar for igangsetjing og val av behandlingsregime. Tuberkulosekoordinator er ansvarlig for å innkalle til møte om behandlingsplans og opprette behandlingsplan. Dette er forholdsregler som er laget for å hindre utvikling av resistente bakteriar. Medikamentresistens er eit problem i enkelte land.

Medikamentell behandling av aktiv tuberkulose
Medikamentell behandling av aktiv tuberkulose går vanlegvis over seks månader. Behandling av personar med tuberkuløs sjukdom skal skje i samsvar med gjeldane anbefalingar for tuberkulosekontroll, derunder direkte observert behandling (DOT).

Førebuande behandling av latent tuberkulose
Førebuande behandling av latent tuberkulose (til dei som er smitta, men ikkje sjuke) går vanlegvis over tre månader. Observert behandling (DOT) er normalt ikkje nødvendig ved førebuande behandling fordi aktiv tuberkulose skal vere utelukka og bakteriemengda vil då vere så liten at resistens ikkje kan utviklast. Ved dosering kvar veke med rifapentine og isoniazid skal det i regelen gjennomførast DOT.

Oppfølging

Helsepersonell

Sjekkliste for utskriving - fastlege eller anna helsetjenste overtek som primærkontakt

fastlege eller anna helsetjenste overtek som primærkontakt

Kontaktinformasjon

Praktisk informasjon

Apotek Haugesund sjukehus

Apoteket ligg i første etasje, like bak resepsjonen.

Opningstider:

Måndag-fredag kl. 08.00-16.30.

Foto og film

Mange pasientar og pårørande ønskjer å ta bilete eller video som eit minne frå tida på sjukehuset. Dette er sjølvsagt heilt greit, så lenge det er pasienten eller pårørande og vener det blir teke bilete av.

Det er ikkje lov å ta bilete av medpasientar eller tilsett ved sjukehusa. Vi har hatt fleire saker der bilete av medpasientar og tilsette har blitt publiserte på sosiale medium utan at dei har gjeve løyve om det.

Vi håpar at du syner respekt for personvernet til alle du møter under opphaldet ved sjukehuset, og at du bare tar bilete av eigen familie og vener.

Kantine og kiosk Haugesund sjukehus

Kantina i 6.etasje er open for tilsette, pasientar og besøkande.

Opningstider:
Måndag - fredag kl. 09.30-15.30. Stengt helger og heilagdagar.

Pasientkantine i 4-og 5.etasje er kun open for pasientar.

Fleire av sengepostane har eigne spiserom med enkel sjølvbetening for inneliggande pasientar. Ta kontakt med di avdeling.

Det ligg ein Narvesen kiosk i 1.etasje

Opningstider:
Måndag - fredag kl. 06.30-21.00
Laurdag: 9.00-20.00
Søndag: 10.00-20.00

Kva bør du ha med til sjukehusopphaldet?

Ta med den faste medisinen du brukar. Det kan ta tid å få same medisin frå apoteket.

Diverre hender det at tjuveri finn stad på sjukehuset. La verdisaker vere igjen heime.

Ta med behagelege klede.

Gode innesko som er stødige og lette å ta på. Av hygieniske grunnar er det ikkje tillate å gå barbeint på sjukehuset.

Toalettsaker som tannbørste, tannkrem, kam, deodorant og eventuelt barbermaskin. Hjelpemiddel du er avhengig av: til dømes stokk, krykker, rullator og rullestol.

God hygiene ein viktig faktor for å kunne gje god behandling til pasientane.

Minibank Haugesund

Det er ikkje minibank ved sjukehuset. Narvesen i første etasje har bankterminal med moglegheit for uttak av pengar ved kjøp. Det er bank og minibank i Haugesund sentrum.

Parkering

Parkeringshuset nord for sjukehuset er reservert pasientar og besøkande. Alle må betale for parkering. Dette gjer du på p-automatane enten med kort eller kontanter. I tillegg kan du benytte EasyPark appen.

Parkeringshuset har 3 ladeuttak.

Reserverte plassar for HC-parkering er utanfor hovudinngangen. Hugs å legge parkeringsbeviset godt synleg i frontruta.

Det er reserverte plassar for blodgivarar og dialysepasientar utanfor inngang C som ligg ut mot Karmsundsgata. Du vil få utlevert parkeringsbevis frå avdelingen dersom du har rett til å bruke dessa plassane.

Det er Haugesund Parkering Drift as som har oppfølging av parkeringshuset og parkeringane foran hovudinngangen. Eventuelle klager på p-avgift meldast til dei. Dette finn du også informasjon om på p-automatane.

Pris for å parkere på sjukehus i Helse Fonna er 25 kroner i timen. Makspris for eit døgn er 155 kroner.

Trådlaust nett/WiFi

Slik gjer du:

1. Vel nettverket gjest.ihelse.net på din PC, mobil eller nettbrett
2. Opne nettlesaren og godta vilkår for bruk

Bruk av trådlaust nett er gratis.

Innlogging er krav til sikkerheit i sjukehusnettverket og er same type løysing som er på flyplassar og hotell.

God surfing.