Vi tilrår at du alltid nyttar siste versjon av nettlesaren din.
logo Helse Fonna

Tuberkulose

Tuberkulose (TB) er ein infeksjonssjukdom som er forårsaka av ein bakterie. Smitte skjer normalt via lufta, oftast ved at sjuke personar hostar og at dropar med bakteriar blir inhalerte av friske personar. Ein reknar med at ein firedel av befolkninga i verda er smitta, men berre nokre få av dei som er smitta, blir sjuke. Tuberkulose er ein sjukdom som kan behandlast, og dei aller fleste blir heilt friske. I Noreg er utgreiing, behandling og kontroll av tuberkulose gratis.

Tuberkulose er ein alvorleg infeksjon som ofte rammar lungene. Han spreier seg med ørsmå dropar i hosten til personar med lungetuberkulose. Dersom du har blitt sjuk med tuberkulose, må du gå på antibiotikabehandling i minst seks månader.

Les meir på helsenorge.no

– du blir frisk av tuberkulose!

En gruppe mennesker som poserer for et bilde, tegning.

Illustrasjon: Alle bilder: LHL International

 

Det finst menneske med tuberkulose i alle land. I Noreg er det lite tuberkulose nå, men for hundre år sidan var det mykje tuberkulose i Noreg. Tuberkulose er mest utbreidd i Asia, Afrika, Latin-Amerika og Aust-Europa. Alle som kjem frå land der det er mykje tuberkulose, må derfor undersøkast for TB kort tid etter at dei har kome til Noreg.

I Noreg har vi ein eigen Tuberkuloseforskrift og Tuberkuloserettleiar. Det er eit mål å ha så lite smitte som mogleg i befolkninga og kartlegge dei som er smitta, slik at vi kan tilby førebyggande behandling til dei som dette er anbefalt for. Det er også eit mål å oppdage tuberkulosesjukdom, slik at sjuke personar kan få behandling. Da unngår vi at dei kan smitte andre.

 

Du må undersøkast for tuberkulose om du:

  • er frå land med mykje tuberkulose og skal vere meir enn 3 månader i Noreg
  • er flyktning eller asylsøkar
  • skal jobbe med barn eller sjuke og har vore minst 3 månader i land med høg førekomst av tuberkulose. Dette gjeld også studentar, hospitantar og au pairar.
  • har vore utsett for tuberkulosesmitte

Vanlege symptom (teikn) på tuberkulose er:

  • langvarig hoste (over tre veker), etter kvart med oppspytt. Smerter i brystet.
  • ⁠går ned i vekt, mistar matlyst.
  • ⁠kjenner seg svak og trøytt
  • ⁠feber over noko tid
  • nattsveitte
  • ⁠hevelse eller kul på halsen, i lysken eller under armane.
Dame som hoster

Illustrasjon: LHL International

Langvarig hoste (over tre veker), etter kvart med oppspytt. Smerter i brystet.
En person som spiser en bolle med frokostblanding
Går ned i vekt, mistar matlyst.
Diagram
Kjenner seg svak og trøytt.
Kart
Feber over noko tid.
Et nærbilde av en edderkopp
Nattsveitte.
En tegneserie av en person
Hevelse eller kul på halsen, i lysken eller under armane.

Mindre vanlege symptom

  • brystsmerte
  • tungpust
  • oppspytt med blod i

Tuberkulose i andre organ enn lungene kan gi symptom frå desse organa. For eksempel vil tuberkulose i lymfekjertlane kunne gi store kjertlar.

Barn kan ha andre symptom på tuberkulose enn vaksne

  • søv mykje og orkar mindre
  • et lite
  • går lite opp i vekt
  • sveittar om natta

Barn med tuberkulose hostar sjeldan.

Barn som søv med hovudet på armane på eit bord.

Kva gjer du for å finne ut om du har tuberkulose?

Desse symptoma er også vanlege symptom på nokre andre sjukdommar, så for å vere sikre på at det er tuberkulose du har, må du undersøkast på fleire måtar. Alle som har eitt eller fleire av desse symptoma, bør gå til lege!

Om du mistenker at du eller nokon du kjenner har tuberkulose, bør du oppsøke fastlegen, legevakta eller helsetenesta med ansvar for smittevern i kommunen du bur i, så snart som mogleg.

Meir informasjon om symptom på fleire språk (fhi.no)
More information about symptoms, in more languages (fhi.no)  



Sjå denne filmen:

 

Denne videoen er tilgjengeleg på mange språk:
This video is available in many languaes:

Amharic  Arabic  Dari  English  French  Pashto  Romanian  Russian Somali  Tigrinua Ukrainian  Urdu  Vietnamese

Tilvising og vurdering

Ved mistanke om tuberkulosesjukdom: Tilvis som akutthjelp til sjukehus.

Det bør nyttast eigen mal frå FHI for tilvising etter tuberkuloseundersøking eller ved utgreiing for TB sjukdom:

Tilvising etter tuberkuloseundersøking i kommunen

Alle tilvisingar bør innehalde

  • aktuell sjukehistorie
  • relevante tidlegare og nåverande sjukdommar
  • kliniske funn
  • resultat av relevante tilleggsundersøkingar
  • oppdatert medikamentoversikt

Hugs

  • Oppgi mobilnummer til pasienten og helst også til pårørande/kontaktperson.

  • Behov for tolk? Dersom ja, på kva språk?

  • Ved tilvising av barn eller av pasientar utan samtykkekompetanse – kontaktinformasjon til føresette

  • Ved smittesporing: Angi smittegrada og resistensmønsteret til indekspasienten, beskriv den smitteeksponertes sårbarheit og den smitteeksponertes kontakt med indekspasienten.

    OBS! Telefonisk kontakt med spesialist same dag dersom barn 0–5 år eller smitteeksponerte med kjent alvorleg immunsvekking er nærkontaktar, og indekspasienten er positiv på direkte mikroskopi av luftvegsmateriale.

For meir informasjon og rettleiing om tilvisingar til spesialisthelsetenesta:

Nasjonal rettleiar for tilvisingar til spesialisthelsetenesta, Helsedirektoratet.

Detaljerte reglar for korleis å kontrollere og kven som skal tilvisast, finst på fhi.no:

Verktøy for helsepersonell (Dokumentasjons- og tilvisingsskjema, flytskjema, rapportskjema, behandlingsplanar og malar.)

Tilvising etter tuberkuloseundersøking i kommunen

Tilvising til tuberkuloseundersøking, før oppstart DMARD

Utredning

I kommunen

Helsepersonell i kommunen du bur i tilviser deg til tuberkuloseundersøking, som består av røntgenbilde av lungene og blodprøva IGRA, som blir tatt på sjukehuset. Svara på undersøkingane kjem ikkje med ein gong, det tar oftast nokre dagar. Av og til viser prøvene at du må ta fleire undersøkingar eller snakke med lege/spesialist på sjukehuset. Dette treng ikkje bety at du er sjuk av tuberkulose.

Les meir om positiv blodprøve (fhi.no)

Informasjonsark om tuberkuloseundersøking på 23 språk (fhi.no)
Information in 23 languages (fhi.no)

På sjukehuset

Det varierer mykje kor lang tid det tar å få ein time på sjukehuset. Det kan ta alt frå nokre dagar til tre månader frå du blir tilvist frå kommunen. Det varierer også kva undersøkingar du skal ta.

På sjukehuset skal spesialisten finne ut om du berre er smitta av tuberkulose eller om du kan vere sjuk, om du bør tilbydast behandling eller følgast opp i ei tid. Undersøkingar kan vere nytt røntgenbilde av lungene, blodprøver, ei luftvegsprøve (hosteprøve/ekspektoratprøve/indusert sputum), undersøking av spesialist eller det kan vere andre prøver. Svar på undersøkingar frå sjukehuset kan ta lang tid, opp til to månader.

Dei fleste kan leve som normalt i tida dei ventar på undersøking. Du kan ha tuberkulosebakteriar i kroppen utan å bli sjuk av tuberkulose. Berre ubehandla tuberkulose i lungene kan smitte andre.

Om du får symptom på tuberkulose, spør helsepersonellet i kommunen din eller fastlegen din om du kan leve som normalt, eller om du må ta nokre spesielle forholdsreglar.

Blodprøver – IGRA

IGRA (interferon gamma release assay) er ei blodprøve som seier om du er smitta med tuberkulose. Prøva aleine kan ikkje seie om det er aktiv tuberkuløs sjukdom og blir derfor oftast brukt i rutineundersøkingar. Tuberkulinprøving, IGRA og ventrikkelaspirasjon er spesielt nyttig ved utgreiing hos barn.

Til deg som har positiv IGRA-test på 22 språk (fhi.no)
If you have a positive IGRA-test, 22 languages (fhi.no)

Luftvegsprøver (indusert sputum og liknande)

 

Prøve av slim (ekspektoratet) frå lungene kan fortelje om du har tuberkulosebakteriar i lungene. Pasienten skal hoste opp slim (ekspektoratet) frå lungene tre dei etterfølgande dagane, om morgonen før frukost. Slim skal vere gult og seigt. Det skal ikkje sjå ut som vatn – det er spytt frå munnen. Undersøkinga medfører ikkje ubehag eller biverknader i ettertid. Den kan likevel føre til auka hosterefleksar ei lita stund etterpå.

Det tar opptil 8 veker før legen får det endelege svaret.

For barn over cirka 10–12 år og vaksne

Prøve av slim frå lungene kan fortelje om du har tuberkulosebakteriar i lungene. Indusert sputum betyr at pasienten pustar inn saltvatn for å fukte og irritere slimhinnene, slik at hoste blir framkalla. Dette løyser slim i bronkiane (lungene). Formålet er å få opp slim frå nedre luftvegar, som vi undersøker for bakteriar. Dette blir gjort tre dei etterfølgande dagane, om morgonen før frukost.

Undersøkinga tar frå 10 til 15 minutt kvar gong. Det tar opptil 8 veker før legen har det endelege svaret.

Indusert sputum – Film som kan visast før undersøkinga (på 21 språk).
This film is available in 21 languages.

For barn under 10–12 år, og som ikkje klarer å gi ein god ekspektoratprøve ved indusert sputum.

Ved denne undersøkinga gir ein barnet noko å slappe av på, og fører ein sonde ned i magesekken. Derfrå blir mageinnhald henta, som ein sender til dyrking. Dette blir gjort tre dei etterfølgande dagane, om morgonen før frukost.

Undersøkinga tar cirka 1 time.

Hos pasientar som ikkje klarer å gi ein god ekspektoratprøve, ikkje eingong med indusert sputum, kan det vere nødvendig med ei bronkialskyljeprøve (bronkioalveolær lavage).

Pasienten må til bronkoskopi, der det blir sett inn fysiologisk saltvatn gjennom bronkoskopet. Via bronkoskopet hentar vi ut minst 5 ml væske, som blir undersøkte for tuberkulose-bakteriar.

Sjå kap. 8.3.3 i TB-rettleiaren.

Prøvene skal ikkje tilsettast noka form for konserveringsmiddel. Steril, tett éingangs plastikkbehaldar skal nyttast.

 

Røntgen av lungene

  Røntgen av lungene for tuberkulose under graviditet (fhi.no)

Behandling

Tuberkulose er ein sjukdom som kan behandlast, og dei aller fleste blir heilt friske. Behandlinga er gratis i Noreg.

Ein lege og ein pasient som sit rundt et bord og smiler
Det er spesialistar på sjukehuset som har ansvaret for utgreiing og behandling av tuberkulose.

Det er spesialistar på sjukehuset (infeksjon/lunge/pediatri) som har ansvaret for utgreiing og behandling av tuberkulose. Tuberkulosekoordinatoren (TB-koordinator) følger behandlinga di og samarbeider med legen på sjukehuset og dei smittevernansvarlege i kommunen du bur i.

Ta medisinane kvar dag

Det er veldig viktig å ta medisinane kvar dag slik legen din gir beskjed om. Om du avsluttar behandlinga for tidleg eller gløymer å ta tablettane, kan bakteriane bli resistente (motstandsdyktige) og medisinane sluttar å verke.

Vanlegvis er det slik at ein helsearbeidar kjem heim til deg med medisinar kvar dag. Dette blir kalla direkte observert terapi (DOT). Nokre stader er det mogleg å møtast via video i staden for (video-DOT). Det blir laga eit behandlingsopplegg som passar best mogleg for deg. Både pasient og helsepersonell kan kontakte TB-koordinator om dei lurer på noko.

I denne filmen forklarer tre pasienter og en legespesialist hvordan det er å ha tuberkulose. Filmen finnes på norsk, english, somalisk og tigrinja.

Vestre Viken HF

Denne videoen er tilgjengeleg på flere språk:  English  Somali  Tigrinua
This film is available in other languages:

Behandling av tuberkulosesjukdom (6 månader eller lengre)

Tuberkulose blir behandla med medisinar, vanlegvis tablettar. Dei fleste pasientar må ta medisinar kvar dag i seks månader, men av og til er behandlingstida lengre.

Du blir frisk av tuberkulose på 12 språk (fhi.no)

Mistanke om smittsam tuberkulose

Du blir innlagd på luftsmitteisolat på sjukehuset. Innleggingstid vil variere frå 2–3 veker til det blir rekna som trygt å bli skriven ut. Besøkande har på maske framfor ansiktet (andedragsvern), frakk og hanskar, og da kan dei ikkje bli smitta. Når du ligg på isolat skal du i utgangspunktet vere på rommet heile tida, men på nokre sjukehus er det høve til å gå ein tur utandørs i løpet av dagen.

Mange pasientar synest det er vanskeleg å vere isolerte. Hugs at det er tuberkulose-bakteriane, og ikkje deg, dei må verne seg mot. Snakk med helsepersonellet eller familien din om du har det vanskeleg.

Personar som har hatt tett kontakt med den sjuke, kan bli innkalla til undersøking av dei bur i.

Til deg som har blitt utsett for tuberkulosesmitte, på 19 språk (fhi.no)

Ikkje smittsam tuberkulose

Behandlinga startar i heimen (poliklinisk) og du lever som normalt.

Førebyggande tuberkulosebehandling (3 til 6 månader)

Om du er smitta av bakterien, men ikkje er sjuk, kan det likevel hende at legen anbefaler deg å ta tuberkulosemedisinar. Dette er for å unngå at du blir sjuk seinare. Slik behandling blir kalla førebyggande tuberkulosebehandling. Personar som tar førebyggande behandling er friske, og kan ikkje smitte andre.

Kva er førebyggande tuberkulosebehandling? på 12 språk (fhi.no)

 

Oppfølging

All behandling startar hos legen ved sjukehuset. Legen følger Folkehelseinstituttet sine retningslinjer for oppfølging av aktiv tuberkulosesjukdom og førebyggande tuberkulosebehandling.

Førebyggande tuberkulosebehandling blir stundom følgd opp med blodprøver hos tuberkulosekoordinator eller fastlege. Fastlegen får beskjed frå sjukehuset om pasientar som står på lista deira.

Som pasient vil du få støtte og rettleiing gjennom heile behandlingsperioden av legen på sjukehuset og tuberkulosekoordinator, og heimesjukepleiarane som gir deg medisinane. Du kan kontakte tuberkulosekoordinator om du har spørsmål undervegs i behandlinga.

Gratis reise til og frå behandling for tuberkulose

Det er spesielle reglar når du skal søke om å få dekt reiser (bil, tog, buss) til tuberkulosekontroll, førebyggande tuberkulosebehandling eller tuberkulosebehandling. Reiseutgifter blir fullt ut dekte. Pasientar utan ID-nummer/personnummer/bankkonto kan få utbetalingsblankett tilsendt per post.

Du må sende inn dette på papir i posten:

  • oppmøtebekrefting, der det tydeleg kjem fram at behandlinga gjeld tuberkulose (kontroll eller behandling)
  • reiserekningsskjema Bokmål | Nynorsk | Samisk | For synshemma
    annan dokumentasjon på kva du vil ha dekt

Send til: Pasientreiser HF/ Spesialsaker, Postboks 2864 Køyrbekk, 3702 Skien

Behandlar må avgjere om pasientar til TB kontroll/behandling har krav på taxi, og ved bestilling oppgi «Ingen eigendel, annan fritaksgrunn § 24» slik at reisa blir gratis / utan eigendel.

Lær meir om tuberkulose – på fleire språk
Learn more about tuberculosis – in many languages

Kontakt

Haugesund sjukehus Lungepoliklinikk, Haugesund sjukehus

Kontakt Lungepoliklinikk, Haugesund sjukehus

Oppmøtestad

Vi har felles ekspedisjonsluke med hjertepoliklinikken i 2. etasje. Dersom du tar heisen ved resepsjonen i 1. etasje, finn du luka vår i korridoren til høgre når du kjem ut av heisen.
En høy vinkel av en bygning

Haugesund sjukehus

Karmsundgata 120, 5528 Haugesund

Finn fram

Transport

Det er fleire busstopp like ved og i nærleiken av Haugesund sjukehus.

www.kystbussen.no - Ruteinformasjon for Kystbussen (Bergen-Stord-Haugesund-Stavanger)

www.kolumbus.no - Ruteinformasjon om lokalbussar i Rogaland

Praktisk informasjon

Parkeringshuset nord for sjukehuset er reservert pasientar og besøkande. Alle må betale for parkering. Dette gjer du på p-automatane enten med kort eller kontanter. I tillegg kan du benytte EasyPark appen.

Parkeringshuset har tre ladeuttak.

Reserverte parkeringsplassar

Reserverte plassar for HC-parkering er utanfor hovudinngangen. Hugs å legge parkeringsbeviset godt synleg i frontruta.

Det er reserverte plassar for blodgivarar og dialysepasientar på toppen av parkeringshus. Du vil få utlevert parkeringsbevis frå avdelingen dersom du har rett til å bruke dessa plassane.

Parkeringsavgift

Det er Haugesund Parkering Drift as som har oppfølging av parkeringshuset og parkeringane foran hovudinngangen. Eventuelle klager på p-avgift meldast til dei. Dette finn du også informasjon om på  p-automatane. 

Pris for å parkere på sjukehus i Helse Fonna er 25 kroner i timen. Makspris for eit døgn er 155 kroner.​

Parkering i Haugesund sentrum

Sjå P-kart - Haugesund Parkering

 

Du kan endre timen din inntil 48 timar før oppmøte. Dette kan du gjere på helsenorge.no eller ved å kontakte oss på telefon 52 73 90 00. Kontaktsenteret vårt er opent kl. 07.30 – 15.30.

På helsenorge.no finner du informasjon om timen din i innkallingsbrevet.

Apoteket ligg i første etasje, like bak resepsjonen.

Opningstider:

Måndag-fredag kl. 08.00-16.30.

Mange pasientar og pårørande ønskjer å ta bilete eller video som eit minne frå tida på sjukehuset. Dette er sjølvsagt heilt greit, så lenge det er pasienten eller pårørande og vener det blir teke bilete av.
 
Det er ikkje lov å ta bilete av medpasientar eller tilsett ved sjukehusa. Vi har hatt fleire saker der bilete av medpasientar og tilsette har blitt publiserte på sosiale medium utan at dei har gjeve løyve om det. 

Vi håpar at du syner respekt for personvernet til alle du møter under opphaldet ved sjukehuset, og at du bare tar bilete av eigen familie og vener.​

​Kantina i  6.etasje er open for tilsette, pasientar og besøkande.

Opningstider:
Måndag - fredag kl. 09.30-15.30. Stengt helger og heilagdagar.

Pasientkantine i 4-og 5.etasje er kun open for pasientar.

Fleire av sengepostane har eigne spiserom med enkel sjølvbetening for inneliggande pasientar. Ta kontakt med di avdeling.

Det ligg ein Narvesen kiosk i 1.etasje

Opningstider:
Måndag - fredag kl. 06.30-21.00
Laurdag: 9.00-20.00
Søndag: 10.00-20.00 




​​​​​​​​​Ta med den faste medisinen du brukar. Det kan ta tid å få same medisin frå apoteket.

Dessverre kan tjuveri finne stad på sjukehuset. La ​verdisaker vere igjen heime.

Ta med behagelege klede og gode innesko som er stødige og lette å ta på. Av hygieniske grunnar er det ikkje tillate å gå barbeint på sjukehuset.

Ta med toalettsaker som tannbørste, tannkrem, kam, deodorant og eventuelt barbermaskin. ​Hugs også hjelpemiddel du er avhengig av: til dømes stokk, ​krykker, rullator og rullestol.

God hygiene er ein viktig faktor for å kunne gi god behandling til pasientane.