Diagnose
Diabetes type 1
Diabetes type 1 er ein hormonsjukdom, og ein såkalla autoimmun sjukdom. Det vil seie at kroppens eige forsvarssystem (immunforsvaret) mot blant anna infeksjonar øydelegg dei insulinproduserande cellene i bukspyttkjertelen. Kroppen sluttar dermed å produsere hormonet insulin, eller produksjonen blir sterkt redusert, og dette fører til at blodsukkeret stig. Diabetes type 1 blir også kalla insulinavhengig diabetes.Symptom
• Tørste
• Stadig behov for å tisse
• Vekttap
• Slappheit
• Nedsett allmenntilstand (dårleg form)
• Magesmerter/oppkast
• Kortpust
Nokon blir akutt sjuk med teikn til syreforgifting (diabetisk ketoacidose) når sjukdommen blir oppdaga. Dette er ein alvorleg tilstand som krev augeblikkeleg hjelp og innlegging i sjukehus.
Tilvising og vurdering
Ved mistanke om diabetes type 1 blir du lagt inn akutt eller du blir tilvist av din fastlege til sjukehuset for vidare utgreiing. På sjukehuset vil du bli vurdert av endokrinolog, ein lege som er spesialist på hormonsystemet, og startar som regel med insulinbehandling.
Utredning
Diagnosen vil som regel bli stilt raskt hos fastlegen på grunn av dei tydelege symptoma. Diagnosen blir stilt med ein blodprøve og ein urinprøve som begge vil vise for høgt sukkerinnhald. Det vil også bli målt HbA1c, som er ein blodprøve som speiler det gjennomsnittlege blodsukkeret (blodglukose) siste ca. 2-3 månader.
Alternativt kan dette vere symptom på LADA (Latent Autoimmune Diabetes in the Adult), som er ein langsam utviklande autoimmun diabetes. Tilstanden liknar på diabetes type 1, men kan og bli forveksla med diabetes type 2. Dette vil i så fall bli vurdert av endokrinolog i samarbeid med fastlegen.
Behandling
Ved nyoppdaga diabetes type 1 begynner du med insulinbehandling. Du vil få snakke med ein lege og/eller diabetessjukepleiar om sjukdommen, og korleis du kan leve med den i kvardagen. Kosthaldet er ein viktig del av behandlinga ved nyoppdaga diabetes type 1, og du vil få opplæring i riktig kosthald.
Du begynner som regel med små dosar langtidsverkande insulin 1-2 gonger i døgnet (morgon og/eller kveld) med tillegg av hurtigverkande insulin til måltida. Dosane settast med insulinpennar som er enkle å bruke. Desse dosane justerer vi ut frå resultatet av blodsukkermålingane du gjer. Dei første vekene etter du har starta med insulin har du hyppig kontakt med oss, anten ved at vi ringer deg, eller ved at du har time på poliklinikken. Målet er at du med tida skal bli så trygg at du ganske raskt kan justere insulindosane dine sjølv. På sikt kan det for nokon vere aktuelt å skifte frå insulinpenn til insulinpumpe. Apparat for å måle blodsukker og utstyret du treng får du på blå resept.
Behandlingsmåla for blodglukose ved diabetes er:
• fastande blodglukose 4-7 mmol/l, og
• 2 timar etter måltid helst ikkje over 10 mmol/l.
• Det er ikkje ønskeleg med blodglukose < 4 mmol/l.
For HbA1c er behandlingsmålet omkring 53mmol/mol.
For mange med diabetes type 1 kan det vere aktuelt med kontinuerleg glukosemåler (CGM), enten som et frittståande system eller som insulinpumpe med sensor. CGM er eit system som følger glukosenivået kontinuerleg slik at du kan sjå mønster og trendar som kan gi deg moglegheit for betre kontroll over din diabetes.
Opplæring
Du vil få grundig opplæring og informasjon om sjukdommen. Som regel av sjukepleiar, lege og ernæringsfysiolog. Undervisning i grupper med andre pasientar kan også vere aktuelt.
Blodsukkeret blir påverka av blant anna kva slags mat du et. Du må ha kunnskap om kva matvarer som påverkar blodsukkeret mest og korleis du du skal forhalde deg til dette. Du lærer å måle blodsukker og du får opplæring i korleis du setter insulin. Du får lære om verknader og oppbevaring av insulinet, og om symptom på lågt blodsukker og kva du skal gjere når det blir for lågt.
Oppfølging
Har du diabetes type 1, og god blodsukkerkontroll, skal du som hovudregel ha time til kontroll på sjukehuset ein gong i året. I tillegg kan du få tilbod om time hos diabetessjukepleiar dersom det er behov for det. På årskontrollen hos lege går vi gjennom kor godt blodsukkeret ditt er regulert, og om det er teikn eller symptom på komplikasjonar av sjukdommen. Du skal ta blodprøvar og urinprøve før denne timen.
Du får også hjelp til justering av insulindosar, opplæring av medisinteknisk utstyr (hjelpemedel). Vi gjer også tilbod om støtte og samtale rundt livet med en kronisk sjukdom. Nokre kan ha behov for tettare oppfølging i periodar. Vi oppfordrar til å bruke fastlegen til kontroll og fornying av reseptar mellom kontrollane på poliklinikken.
Ver merksam
For høgt blodsukker
Det kan vere behov for å sette ekstra doser med hurtigverkande insulin for å få ned eit veldig høgt blodglukose.
Syreforgifting
Symptom på syreforgifting kan blant anna vere magesmerter, kvalme, oppkast hovudverk, nedsett allmenntilstand og uttalt tørste. Ved mistanke om syreforgifting må du ta kontakt med lege/legevakt eller sjukehus snarast mogleg.
For lågt blodsukker (føling, hypoglykemi)
Ved lågt blodsukker vil du kunne oppleve symptom som konsentrasjonsvanskar, hjertebank, kaldsveitte, skjelving og hovudverk. Blodglukose kan da korrigerast ved å innta karbohydrat som søt drikke og mat (for eksempel grov brødskive).
Ved ekstra lågt blodsukker kan det oppstå svekka bevisstheit, akutt forvirring eller bevisheitstap. Det er viktig å få blodsukkeret til å stige raskt. Dersom enkle tiltak som mat og drikke ikkje verkar raskt, og ein ikkje oppnår kontakt med deg eller du ikkje kan samarbeide, kan andre gi hormonet glukagon, anten som ein nasespray eller som injeksjon.
Dersom ingen av desse tiltaka hjelper må ein kontakte legevakt eller 113 med ein gong. Det kan da gis infusjon av glukose (sukker), og det kan vere behov for akutt innlegging i sjukehus.